حقوق جزا
به مجموع قواعد كلّی و مشترك حاكم بر تحقّق جرائم و ضوابط تعیین شده از سوی دولت در تعریف مجازاتها حقوق جزا گفته میشود. حقوق جزا مرجع تعیین اشخاص دارای مسئولیّت كیفری؛جزائی و نیز تعیین نوع كیفر و اقدامات تأمینی میباشد.نهاد قانون‌گذار با تعریف جرم و مجازات ضمن پیش‌گیری از وقوع جرم،جامعه و افراد آن را از ارتكاب جرم و آثار زیانبار آن حفظ كرده اشخاص قانون‌شكن را از عواقب و مجازات سخت اعمال مجرمانه بر حذر می‌دارد.این رشته از حقوق عمومی با تبیین روابط دولت و مردم،دولت را در سركوبی اعمال خلاف مصالح اجتماعی دارای صلاحیّت می‌شناسد چرا كه اگر اعمال مجرمانه باعث زیان به منافع خصوصی افراد جامعه گردد،جبران ضرر و استیفای حق پایمال شده جز با دخالت دولت و نمایندگان او میسّر نخواهد بود. از آنجا كه در برخی دیگر از قواعد حقوق جزا، از حقوق خصوصی اشخاص در برابر یكدیگر حمایت میشود، بعضی از دانشمندان، حقوق جزا را تركیبی از حقوق عمومی و خصوصی دانسته‌اند. درست است كه در غالب موارد دادرسی كیفری به سود شخص زیان دیده تمام میشود ولی هدف اصلی از این گونه مجازات حفظ نظم و آسایش عمومی است و فواید به دست آمده برای شاكی خصوصی جنبۀ تبعی و فرعی دارد.
ویژگی‌های حقوق جزا: با دقت در مفاهیم این رشته از حقوق میتوان خصوصیات ذیل را برای آن بیان نمود:
1) نظارت بر مجازاتها: دولت موظف است با وضع مقرّرات كیفری، نظم عمومی را حفظ نموده و بنا به اهمیّت حفظ نظم در جامعه،حقوق جزا ضمن نظارت بر نحوۀ اجرای مجازاتها این مقررات را با زبان آمرانۀ قانونی تأمین می‌كند.
2) ضمانت اجرای مقررات عمومی :دولت برای اینكه بسیاری از امور حقوقی،مدنی و تجاری به درستی در جامعه اجرا شوند، از حقوق جزا به عنوان ضمانت اجرائی محكمی در کنترل و برخورد با جرائمی نظیر تقلّب در كسب و تجارت،گرانی،چك بلامحلّ و ترك انفاق استفاده می‌كند.
3) مسئولیت اعادۀ حیثیّت افراد:در دعاوی كیفری برخلاف دعاوی مدنی حیثیّت،شرف،آزادی و جان افراد به خطر می‌افتد لذا حقوق جزا متكفّل اعادۀ حیثیّت و شرف افراد و حفظ آزادی،جان،مال و ناموس افراد جامعه است.
4) تناسب مجازات کیفری با شخصیت افراد: برخلاف دعاوی مدنی كه شناسائی طرفین دعوا اهمیّتی ندارد در دعاوی كیفری شناخت شخصیّت واقعی متّهم و پی‌بردن به انگیزه‌های ارتكاب جرم، دارای اهمیّت فوق العاده است.
عناصر تشکیل دهنده جرم:در حقوق جزا میزان مجازات مجرمین بستگی به نوع جرم دارد كه باید عناصر تشكیل دهندۀ آن برای احراز مجرمیّت متّهم در نظر گرفته شود و الاّ متّهم چه بسا تبرئه شده و مجازات نگردد.
عناصر تشكیل دهنده جرم عبارتند از:
الف- عنصر قانونی: تا زمانی كه قوانین حاكم بر جامعه‌ای فعل و یا ترك فعلی را جرم تشخیص نداده و عامل آن را قابل مجازات نداند، اشخاص در انجام و ترک آن از دیدگاه قانون آزاد می‌باشند.
ب- عنصر مادّی: از نظر حقوق جزا قصد ارتكاب جرم زمانی قابل تعقیب و مجازات است كه به صورت یك عمل خارجی عینیّت پیدا كند.
ج- عنصر معنوی: انجام دهندۀ جرم لزوماً باید با علم و اطّلاع از جرم بودن عملی كه متمایل به انجام آن است خواستار حصول نتیجه از عمل خود نیز باشد.
تقسیمات حقوق جزا
حقوق جزا به دو رشتۀ عمومی و اختصاصی تقسیم شده است در حقوق جزای عمومی سخن از جرم و مجازات و مسئولیّت كیفری مجرمان است و در حقیقت این رشته از حقوق جزا كلّیات و قواعد عمومی است كه به همۀ جرائم نظر دارد ولی در حقوق جزای اختصاصی جرایمی خاصّ همانند قتل، ی و كلاهبرداری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اركان هر جرم و كیفر مخصوص آن در قوانین تعیین می‌گردد.سایت حقوقی هادی کاویانمهر
حقوق ,مجازات ,عمومی ,افراد ,كیفری ,خصوصی ,دعاوی مدنی ,عناصر تشكیل ,حقوق جزای ,دعاوی كیفری ,اعادۀ حیثیّت
منبع
درباره این سایت